احتمالا در سایتهای اینترنتی یا در فیسبوک و شبکههای اجتماعی متنی درباره بستنی دریافت کردهاید و اگر نه حتما دوست خیرخواهی با ایمیل برایتان فرستاده است. در هر صورت اگر این مطلب را نخواندهاید، می توانید این متن کذب را اینجا بخوانید:
«تا به حال به این اندیشیده اید که چرا هرگز در هیچ گزارش یا رسانه خارجی در مورد اینکه بستنی، این لیسیدنی پرطرفدار، در کجا و توسط چه کسی ساخته شد هیچ حرفی به میان نیامده؟! جواب این سوال در کتاب «مردم دوران مشروطه» در قفسههای خاک گرفته کتابخانه ملی موجود است که نیز افتخار دیگری است برای ما ایرانیان.
داستان از اینجا شروع میشه که فردی به نام کریم باستانی ملقب به کریم یخ فروش پسر جوانی از شهر ری در بازار آن زمان (خیابان جمهوری امروز) بساط یخ فروشی داشت. یکی از مشتریان غالبا دائمی کریم کارمندان سفارت انگلستان در همان حوالی بودند. این مواجهه هر روزه کارمندان با کریم رابطه صمیمانه را بین آنها پدید آورد.
کارمندان برای کریم که انگلیسی بلد نبود نام کریم یخی یا همان به گفته خودشان آیس کریم را برگزیدند. در اواسط درگیریهای دوران مشروطیت کریم برای جلب بیشتر مشتری به پخش یخ در بهشت مبادرت ورزید.
او در همین دوران و برای اولین بار با مخلوط کردن شیر و یخ و زرده تخم مرغ و گلاب و شیره ملایر اولین بستنی تاریخ بشریت را ساخت که مورد استقبال اهالی بازار و همسر سفیر انگلیس قرار گرفت و مغازهای در همان حوالی توسط سفیر انگلیس به کریم اهدا شد که بر سر در آن به زبان انگلیسی اسم فامیل کریم (باستانی) bastani نوشته شده بود که ایرانی ها به اشتباه بستنی میخواندند.
در زمان افتتاح فروشگاه سفیر انگلیس با گفتن:
we name it after you
اسم محصول را به احترام کریم آیس کریم گذارد.
میرزا حسنخان مستوفی، مستوفیالممالک دوران مشروطیت، در کتاب خاطراتش می نویسد این پدرسگ (کریم باستانی) لیسیدنیی ساخته است از سردابهای یزد سردتر، از لب یار شیرینتر، از پنبه خراسان نرمتر.سالها بعد کریم با یکی کارمندان سفارت انگلیس به نام الیزابت بسکین رابینز ازدواج کرده و به انگستان و بعد از آن به امریکا مهاجرت میکند.»
پاسخ به شایعه کریم باستانی اولین تولید کننده بستنی
متن فوق که معلوم است توسط نویسندهی خوشذوقی نوشته شده است میتوانست طنز شیرینی باشد برای دمی خندیدن. اما همین متن که به سادگی طنز بودن آن هویدا ست، شده مایه فخر و مباهات مردمی که برای رهایی از خود کوچک بینی ناخودآگاه خود در جهان، پیهویت خود در بستنی میگردند.
توضیح دادن در مورد این که چرا این مطلب بی پایه و اساس و طنز است شاید کار جالبی نباشد. چرا که این متن آن چنان ساده انگارانه تهیه شده که برای درک آن نیازی به منبع و مأخذ خاصی نیست.
چرا این مطلب دروغ است؟
Ice Cream در زبان انگلیسی یک واژه مرکب است که از ترکیب دو کلمه Ice (به معنی یخ) و Cream (به معنی کِرِم) ایجاد شده. ساده است که برگردان فارسی این کلمه به معنی “کرم یخی” است.
این ترکیبات در زبان انگلیسی بسیار بکار میرود و در زبان ما نیز وارد شده. مثلا بیسکوییت کرمدار یا کرم کاکائو. در زبان شیرین فارسی نیز بستن (بسته شدن) یا گرفتن (خودش رو گرفت) بسیار در فرآوردههای لبنی و مشتقات شیر بکار برده میشود. مثلا ماستبندی.
اینکه در زبان فارسی به این خوراکی خوشمزه بستنی گفته میشود به این دلیل است که باید برای استفاده، طی زمانی “خودش را گرفته” یا به اصطلاح “بسته شود”.