فیلم آواتار را به خاطر دارید؟ در آن فیلم، قمر یکی از سیارات غول‌پیکر فراخورشیدی میزبان حیات هوشمند است. اما آیا چنین چیزی در دنیای واقعی امکان دارد؟
برخی از دانشمندانی که در پی مکان‌های زیست‌پذیر می‌گردند، توجه خود را به قمرهای فراخورشیدی، یعنی اجرامی که به دور سیاره‌ای خارج از منظومه‌ی شمسی می‌گردند معطوف کرده‌اند و اخیراً دو پژوهشگر به نام‌های رنه هلر از انستیتوی لایبنیتز و روری بارنز از دانشگاه واشنگتن و انستیتوی اخترزیست‌شناسی ناسا دریافته‌اند که احتمال وجود حیات در قمرهای فراخورشیدی به اندازه‌ی احتمال وجود آن در خود این سیاره‌ها است.
تاکنون حدود ۸۵۰ سیاره‌ی فراخورشیدی (سیاره‌هایی که به دور ستاره‌ای به‌جز خورشید می‌گردند) کشف شده است که اغلب آن‌ها غول‌هایی گازی، مانند مشتری‌اند. فقط تعداد اندکی از آن‌ها سطحی جامد دارند و در منطقه‌ای سکونت‌پذیر به دور ستاره‌ی میزبان خود می‌گردند. هلر و بارنز این پرسش نظری را مطرح کردند که آیا امکان دارد این سیاره‌ها، قمرهایی میزبان حیات داشته باشند. البته تاکنون چنین قمرهایی کشف نشده‌اند اما این دلیل نمی‌شود که وجود نداشته باشند.
آب و هوای مورد انتظار در قمرهای فراخورشیدی
آب و هوایی که در چنین اقماری انتظار داریم با شرایط آب و هوایی خود سیاره‌های فراخورشیدی متفاوت است. این قمرها گاهی به شکل گرانشی به سیاره‌ی میزبان خود قفل شده‌اند بنابراین همیشه یک روی آن‌ها به سوی سیاره‌ی میزبان‌شان است؛ درست مانند ماه، قمر زمین. اما قمرهایی که چنین نیستند، دو منبع نور دارند، یکی ستاره‌ی اصلی و دیگری سیاره‌ای که به دور آن می‌گردند و در نتیجه شرایط آب و هوایی کاملاً متفاوتی پیدا می‌کنند. به گفته‌ی هلر: ناظری که روی چنین قمری قرار داشته باشد روز و شب را به شکلی کاملاً متفاوت از آن‌چه ما در زمین می‌شناسیم تجربه می‌کند. مثلاً در هنگام ظهر ممکن است بر اثر گرفت ستاره، تمام قمر در تاریکی کامل فرو برود.
هلر و بارنز همچنین عامل گرمایش کشنده‌ای را هم در زیست‌پذیری قمرهای فراخورشیدی در نظر گرفته‌اند. این منبع انرژی اضافی به فاصله‌ی قمر از سیاره‌ی میزبان بستگی دارد؛ هرچه قمر به سیاره نزدیک‌تر باشد، گرمایش کشندی هم بیشتر خواهد بود. البته گرمایش کشنده‌ای در قمری که به سیاره‌ی میزبان خود بیش از اندازه نزدیک باشد چنان زیاد می‌شود که تمام آب‌های سطح قمر را تبخیر و قمر را سکونت‌ناپذیر می‌کند.
این دو پژوهشگر همچنین مدلی نظری ساخته‌اند تا کم‌ترین فاصله‌ای را که قمر می‌تواند از سیاره‌ی میزبان داشته باشد و همچنان سکونت‌پذیر باقی بماند تخمین بزنند. آن‌ها نام این فاصله را «لبه‌ی سکونت‌پذیری» گذاشته‌اند و امیدوارند که تخمین آن‌ها بتواند به اخترشناسانی که پس از این به کاوش مناطق سکونت‌پذیر می‌پردازند کمک کند. به این ترتیب شاید اخترشناسان در آینده بتوانند قمری مانند آن‌چه در فیلم آواتار دیدیم کشف کنند.
